به گزارش خبرگزاری حوزه، مجموعه ۲۷ جلدی موسوعه فقهی علامه محمدحسین کاشف الغطاء(ره) به همت مرکز احیای آثار اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی منتشر شد.
آیت الله شیخ محمد الحسین کاشف الغطآء پس از ارتحال استاد بزرگوارش آیت الله سید محمد کاظم یزدی، بنا به درخواست مقلدین رساله های سوال و جواب عربی، زاد المقلدین، مناسک حج، وجیزة الاحکام، حاشیه بر عروة الوثقی و... را تحریر نمودند. وی، تا پایان عمر با عزت خویش هماره تکیه بر مسند تدریس داشت و جمعی از بزرگان را از سعه علمی و شخصیتی خود بهرهمند می ساخت.
درحوزه پژوهش و نگارش از زمره عالمان پرکاری بود که با کتاب أنس و الفتی خاص داشت. نخستین نگارش وی کتاب العبقات العنبریه فی طبقات الجعفریه پیرامون تاریخ نگارش خاندان کاشف الغطاء است. ورود او به تالیف و تحقیق موضوعات مختلف در عرصه های گوناگون علمی، حاصلش موسوعه سترگ کاشف الغطا در ۳مجموعه مستقل از هم محقق شده است. شاید به توان ادعا کرد تنها نکته کاملا مشهود در بخش وسیعی از آثار علامه کاشف الغطا دغدغه های فکری _ اجتماعی است که وی را جزو عالمان بیدار مصلح قرار می دهد.
از آن جا که گستره آثار قلمی علامه کاشف الغطاء زیاد است، بنا شد آثار ایشان در سه مجموعه مستقل: کلام به همراه دو مدخل در ۱۴ مجلد، اصول و فقه در ۲۷ مجلد و متفرقات (سیاسی، تاریخی، ادبی) در ۱۸ مجلد ارائه شود که بحمد الله مجموعه کلامی و فقهی به زیور طبع آراسته شد و مجموعه سوم نیز ان شاءالله در آینده نزدیک به چاپ خواهد رسید.
مرحوم علامه کاشف الغطاء در حوزه نجف تحولات نویی را در فقه ایجاد کرد. او فقیهی بود با حجت و برهان قوی، مجتهدی بود مجدد و نواندیش که همتای او در میان علمای مسلمان کمتر یافت می‌شود. وی به دلیل نواندیشی دینی، آوازه بلندی داشت، به حدی که از سراسر دنیا برای ایشان نامه و استفتاء می‌آمد که مجموع این‌ها چندین کتاب شده است. گذشته از تبحر علمی شگرف، شناخت گسترده ایشان از زبان عرب و لغت و تسلط بر بلاغت و بیان در رسیدن به جایگاه بلند علمی او را یاری می‌کرد.
اگر کسی مروری بر آثار و تألیفات فقهی علامه کاشف الغطاء داشته باشد، این مدعا را با تمام وجود تأیید می‌کند و به خوبی در می یابد که او فقیهی آشنا به مبانی فقه و فقاهت، مقید به اجتهاد روشمند و منضبط و در عین حال مبتکر، خلّاق و برخوردار از حریت و شجاعت در نقد آرای فقهی اساتید و اظهار نظرهای جدید است. در آثار و تألیفات فقهی او خصوصیات و ویژگیهایی چند وجود دارد؛ ویژگیهایی که هر یک میتواند امتیازی برای فقیه به شمار آید.
عناوین مجموعه حاضر
۱. المدخل: قراءة فی فقه الشیخ الفقیه محمّد الحسین آل کاشف الغطاء: این کتاب در چهار بخش در باره نظرات فقهی و اصولی کاشف الغطا نوشته شده است. بخش اول: کلیات بحث در هفت فصل: فصل اول تعریف علم فقه و ابواب آن، دوم: تاریخچه مرجعیت شیعه امامیه در قرون گذشته، سوم: الاجتهاد عندالشیعة الإمامیّة، چهارم: ولایت فقیه، پنجم: أدلّة بعض القواعد الفقهیّة، ششم: الحکمة والمصلحة، هفتم: الجمع بین الحکم الظاهری والواقعیّ، بخش دوم: درباره کاشف الغطا و آثار فقهی ایشان، بخش سوم: ویژگی فقه علامه شیخ محمّد الحسین آل کاشف الغطا، و بخش چهارم: سیری در آراء اصولی و فقهی کاشف الغطا.
۲. بحوث أُصولیّة ج۱: شامل دو رساله از مباحث اصول، مانند: أضواء علی کفایة الأُصول وأضواء علی فرائد الأُصول می باشد.
۳. بحوث أُصولیّة ج۲: این کتاب شامل مجموعه ای از رساله ها و تعلیقات اصولی مانند: تنقیحات أصول الفقه فی مباحث الألفاظ، بعض أبحاث قوانین الأُصول، رسالة فی الجمع بین الحکم الظاهری والواقعی، حاشیة علی کفایة الاُصول و حاشیة علی الفصول فی علم الاُصول است.
۴ . شرح العروة الوثقی / کتاب الطهارة / المبسوط ج۱: مشتمل بر بحث اجتهاد و تقلید، اقسام آب و بخشی از مباحث نجاسات. می باشد
۵. شرح العروة الوثقی /کتاب الطهارة / المبسوط ج۲: مشتمل بر بخشی از مباحث نجاسات و مطهرات.
۶. شرح العروة الوثقی/ کتاب الطهارة / المبسوط ج۳: مشتمل بر احکام وضو .
۷. شرح العروة الوثقی / کتاب الطهارة / المبسوط ج۴: مشتمل بر اقسام غسل .
۸. شرح العروة الوثقی / کتاب الطهارة / المبسوط ج۵: مشتمل بر احکام اموات و تیمم.
۹. شرح العروة الوثقی / کتاب الطهارة / الوسیط ج۱: شامل مباحث اجتهاد و تقلید، فصلی در اقسام آب، در نجاسات، در مطهّرات و أحکام اوانی می باشد.
۱۰. شرح العروة الوثقی / کتاب الطهارة / الوسیط ج۲: مشتمل بر احکام تخلّی، استنجاء، استبراء، وضو، احکام وضوء جبیره، حکم دائم الحدث، احکام غسل ها و تکفین میت می باشد.
۱۱. شرح العروة الوثقی / کتاب الصلاة ج۱: شامل: حقیقت صلات، اعداد فرائض و نوافل، أوقات صلات یومیّة ونوافل آن و قبله است.
۱۲. شرح العروة الوثقی / کتاب الصلاة ج۲: شامل: ستر و ساتر، مکان مصلّی و اذان واقامه می باشد.
۱۳. شرح العروة الوثقی / کتاب الصلاة ج۳: شامل: قرائت، رکوع، سجود، تشهد، سلام، قنوت ومبطلات صلات. است
۱۴. تحریر المجلّة ج۱: شامل: یک مقدمه طولانی حاوی ۱۷۴ قاعده فقهی در باب معاملات، کتاب اوّل در بیوع مشتمل بر یک مقدمه و هفت باب، مقدمه در بیان اصطلاحات فقهی بیع و باب اول در بیان مسائل مربوط به عقد بیع و باب دوم در بیان مسائل مربوط به مبیع.
لازم به ذکر است: «مجلة الأحکام العدلیة» نخستین کتاب قانون، بر اساس فقه حنفی اهل سنت است که در دولت عثمانی به سال۱۸۶۹ م در همه محاکم مبنای قضاوت قرار می گرفت و در دانشکدهها تدریس می شد. شرح های مختلفی از سوی علمای اهل سنت بر آن نگاشته شده است، در میان فقهای شیعه کاشف الغطاء اولین فقیهی است که به شرح آن تحت عنوان «تحریر المجلة» بر اساس فقه اهل بیت اقدام کرده است.
۱۵. تحریر المجلّة ج۲: ادامه کتاب اول (باب سوم در بیان مسائل مربوط به ثمن، باب چهارم در بیان مسائل مربوط به ثمن ومتمن بعد از عقد، باب پنجم در بیان مسائل مربوط به تسلیم وتسلّم، باب ششم در بیان اقسام خیارات و خاتمه – باب هفتم- در أحکام خیارات ) و کتاب دوم در اجاره، کتاب سوم در کفالت، کتاب چهارم در حواله و کتاب پنجم در رهن.
۱۶. تحریر المجلّة ج۳: مشتمل بر کتاب ششم در اماتات، کتاب هفتم در هبه، کتاب هشتم در غصب و اتلاف، کتاب نهم در حجر واکراه وشفعة و کتاب دهم در أنواع شراکت.
۱۷. تحریر المجلّة ج۴و۵: جزء جهار شامل: کتاب یازدهم در وکالت، دوازدهم در صلح وابراء، سیزدهم در اقرار، چهاردهم در دعاوی، پانزدهم در بینات و تحلیف و شانزدهم در قضاء. اما جزء پنجم مشتمل بر مسائل مربوط به نکاح ، طلاق ، دین، وصیّت و وقف می باشد .
۱۸. دائرة المعارف العلیا ج۱: تحت عنوان «أسئلة وأجوبة فی المسائل الکلامیّة» بر سه قسم است: قسم اوّل: مشتمل بر ۲۲سؤال وجواب در تفسیر بعض آیات و اخبار صادره از معصومین(ع). قسم دوم: مشتمل بر ۴۸سؤال وجواب در مسائل فلسفی وکلامی. قسم سوم: شامل بر ۲۳ سؤال وجواب در مسائل متفرقه.
۱۹. دائرة المعارف العلیا ج۲: تحت عنوان « أسئلة وأجوبة فی المسائل الفقهیّة » شامل ۶۲۸۰ سؤال وجواب در۲۰ فصل زیر تنظیم شده است : فصل در اجتهاد و تقلید، در طهارت، احکام الأموات، صلات، خمس، زکاة، صوم، حج، بیع، مکاسب، رهن، دین، وقف، هبه، نذر، صلح، شرکت، وصایا، نکاح، انفقات، طلاق، مواریث، قضا، شهادات، حدود، دیات و احکام متفرقات فقه.
۲۰. سؤال وجواب فی الفتاوی الفقهیّة : شامل ۴۰۰ سؤال و جواب در باره کتاب طهارت، صلات، صوم، زکاة خمس ، کفّارات، جهاد، حجّ و مکاسب به ضمیمه رسالة فی القواعد الکلّیّة الفقهیّة شامل ۱۲۶ مورد قواعد.
۲۱. تعلیقات علی العروة الوثقی : شامل: کتاب اجتهاد وتقلید، طهارت، صلات، صوم، زکات، خمس، حجّ، اجاره، مضاربه، شرکت، مزارعه، مساقات، ضمان، نکاح و وصیّت.
۲۲. تعلیقات علی المکاسب : شامل: المکاسب المحرّمة، کتاب البیع، کتاب الخیارات و رسالة فی قاعدة من ملک ·
۲۳. تعلیقات علی سفینة النجاة و ریاض المسائل و الروضة البهیّة: تعلیقه بر سفینة النجاة در چهار جلد با عناوین ذیل تدوین و تألیف شده است:
یک مقدمه و چهار مقصد: مقصد نخست در عبادات، مقصد دوم مشتمل است بر کتب امر به معروف و نهی از منکر، احیای موات، قصاص و دیات و ... . مقصد سوم عقود و مقصد چهارم ایقاعات و خاتمه در بحث جهاد میباشد. ریاض المسائل: این تعلیقه شامل حواشی کتاب الطهارة تا الرکن الثالث فی الطهارة الترابیّة می باشد و برای بقیه تعلیقه ای نوشته نشده است.
و تعلیقه مختصری بر کتاب شرح لمعه شهید ثانی.
۲۴. تعلیقات علی تبصرة المتعلّمین : شامل: کتاب اجتهاد وتقلید، طهارت، صلات، صوم، زکات، خمس، حجّ، جهاد، متاجر، اجاره و ودیعه وتوابع آنها، دیون، هبه، نکاح، طلاق، عتق، ایمان، میراث، قضاء، شهادات، حدود، قصاص و دیات می باشد .
۲۵. وجیزة الأحکام والوجیزة فی أحکام الاجتهاد والتقلید والطهارة : اولی مشتمل بر شش جزء است، جزء اول: در عبادات، جزءدوم: مسائل حلال و حرام، جزء سوم: درعقود معاوضات و مجّانیّات، جزء چهارم: در اموال ، میراث ، نذر، یمین ، عتق و کفّارات، جزء پنجم: در نکاح وتوابع آن، جزء ششم: در عقوبات و جزاءات از حدود و قصاص و دیات.
دومی: مشتمل بر کتاب اجتهاد وتقلید، و بخشی از کتاب طهارت است.
۲۶. بحوث فقهیة (آثار فارسی) : مشتمل بر یک کتاب و شش رساله : کتاب زاد المقلّدین(رساله عملیه بصورت سؤال و جواب) در دو جزء: حزء اول: شامل بحث طهارت تا آخر زکات و خمس، جزء دوم: شامل کتاب معاملات و تجارات، ارث، مطاعم و مشارب، صید و ذباحه، نکاح و طلاق، رسالة در مناسک حجّ، المسائل القندهاریّة شامل هشت سؤال و جواب فقهی و کلامی، رساله فوائد جلیلة شامل سه سؤال و جواب، حاشیة بر منهج الرشاد و مجمع الرسائل شامل احکام اجتهاد و تقلید تا پایان احکام خمس، حاشیة بر عین الحیاة، رسالهای در ا مر به معروف ونهی از منکر.
۲۷. الفهارس: شامل فهرست آیات کریمه، احادیث شریفه، اسماء معصومین، کتاب‌ها در متن، اعلام، فهرست اماکن و بقاع متبرکه، ادیان، جماعات و قبائل، اشعار و مصادر تحقیق می باشد.
